Loftsagnamælir

Svifryk (PM) er agnamengun, sem er framleidd á marga vegu sem hægt er að flokka í annað hvort vélræna eða efnafræðilega ferli. Venjulega hafa umhverfisvísindin skipt ögnum í tvo meginhópa PM10 og PM2,5.

PM10 eru agnir á milli 2,5 og 10 míkron (míkrómetrar) í þvermál (mannshár er um 60 míkron í þvermál). PM2.5 eru agnir sem eru minni en 2,5 míkron. PM2.5 og PM10 hafa mismunandi efnissamsetningu og geta komið frá mismunandi stöðum. Því minni sem ögnin er því lengur getur hún verið sviflaus í loftinu áður en hún sest. PM2.5 getur verið í loftinu frá klukkustundum upp í vikur og ferðast mjög langar vegalengdir vegna þess að það er minna og léttara.

PM2.5 getur komist niður í dýpstu (alveolar) hluta lungnanna þegar gasskipti eiga sér stað milli lofts og blóðstraumsins. Þetta eru hættulegustu agnirnar vegna þess að alveolar hluti lungnanna hefur enga skilvirka leið til að fjarlægja þær og ef agnirnar eru vatnsleysanlegar geta þær borist inn í blóðrásina innan nokkurra mínútna. Ef þau eru ekki vatnsleysanleg verða þau áfram í lungnablöðrum hluta lungnanna í langan tíma. Þegar litlu agnirnar fara djúpt inn í lungun og festast getur það valdið lungnasjúkdómum, lungnaþembu og/eða lungnakrabbameini í sumum tilfellum.

Helstu áhrifin sem tengjast útsetningu fyrir svifryki geta verið: ótímabær dauðsföll, versnun öndunarfæra- og hjarta- og æðasjúkdóma (tilgreind með auknum innlagnum á sjúkrahús og heimsóknir á bráðamóttöku, skólafjarvistir, missir vinnudaga og takmarkaða virkni) versnandi astma, bráð öndunarfæri einkenni, langvinn berkjubólga, skert lungnastarfsemi og aukið hjartadrep.

Það eru margar tegundir af mengunarefnum á heimilum okkar og skrifstofum. Að utan eru iðnaðaruppsprettur, byggingarsvæði, brunauppsprettur, frjókorn og fjölmargir aðrir. Agnir myndast líka við alls kyns eðlilega starfsemi innandyra, allt frá því að elda, ganga yfir teppið, gæludýrin þín, sófa eða rúm, loftræstitæki o.s.frv. Allar hreyfingar eða titringur geta skapað loftbornar agnir!